Ciastel de Val

Da Wikipedia
(Readressà da Sedim de Val)
La pert dedite dl sedim de Val.
Articul per Ladin Gherdëina


L Ciastel de Val ie n sedim de n ciastel medievel te Val tl chemun de Sëlva te Gherdëina.

Pusizion[mudé | muda l codesc]

L sedim ie al scumenciamënt de Val a 1600 metri s.l.d.m. bel tl crëp dl ciastel Steviola che fej pert de Stevia. N ti rua permez jan su per n giaron muan dal troi N. 26, troi dla stazions de Val, danter la stazion VII y VIII. L ciastel ova segurmënter na funzion strategica de cuntrolé i muvimënc da Val ite y per l jëuf de Frea y bonamënter nce dl Sela.

Storia[mudé | muda l codesc]

L ciastel ie dla familia nëubla tiroleja Wolkenstein-Trostburg. L ie bonamënter dl trëdescejim secul, tl 1240 fovl na puscion de Heinrich von Kastelruth[1][2]. Tl 1293 a Randolf von Villanders, n antenat di grofes Wolkenstein, cumprá la puscion adum cun la suneria Wolkenstein. Tl 1407 ie la puscion tumeda per arpejon a Michael von Wolkenstein († 1443), l majer fra dl poet Oswald von Wolkenstein. Ala fin dl chindejejim secul à i venezians tëut ite l ciastel, che ie po inò sta fa su tl 1525. L ciastel dëssa vester sta desdrù tl 1522 da sasc unic ju dal crëp de Steviola y aldò de autra funtanes tl 1511 da n teremot. [3]

L ciastel ie stat sënta dla suneria Wolkenstein.

Śën resta dl ciastel me plu n sedim cun n gran mur dl viëres dla valeda y la ntreda. Sëura l sedim dl ciastel iel mo da udëi n reservar dal ega.

Japé dl giaron ie mo mures che fova bonamënter stales per i ciavei dl ciastel. Chisc mures ie da udëi miec te na litografia dla Johanna Issel Grossrubatscher sciche sedims de doi tores.

Mur sot al ciastel.

L sedim de Val ie sota defendura di monumënc dl Südtirol[4].

Ciastelat[mudé | muda l codesc]

Sun Piza Ciaslat o "Sai Uedli" coche n dij nce, dëssa vester stat n ciastel o coche scrij pater Fedele tl 1897[5] dëssl vester stat n sedim de na tor da cialé ora. Iló passova bonamënter l Troi Paian. Tl ann 2000 ie stata metuda su na statua de na Madona curida da n tët, fata dai sculeies dla scola prufescionela.

Notes[mudé | muda l codesc]

  1. Rudolf Mussner (curadëur): Nosta Sëlva. Cunsëi de Furmazion de Sëlva, Sëlva 1a edizion 2010. pl. 53-57
  2. Antone da Fussel (Perathoner): I ciastiei de Gherdëina. 1 L ciastel te Val (Wolkenstein). L Kalënder ladin per l'ann 1915, Dispruk. pl. 65-68
  3. Fedele Demetz da Solech: N pue de storia de Sëlva. Calënder de Gherdëina 1915 pl. 76
  4. L Ciastel de Val monumënt dl Südtirol sota defendura.
  5. Antone Perathoner: I ciastiei de Gherdëina. L ciastel te Val (Wolkenstein). L Kalënder ladin per l'ann 1915, Dispruk. pl. 68.

Bibliografia[mudé | muda l codesc]

  • Liejëndes y storia dl ciastel In: Heinrich Noë, B. Johannes: Die Burgen von Tirol in Wort und Bild. Partenkirchen, ca. 1890, Nr. 20
  • Antone Perathoner: I ciastiei de Gherdëina. L ciastel te Val (Wolkenstein). L Kalënder ladin per l'ann 1915, Dispruk. pl. 65-68
  • Otto Stolz: Politisch-historische Landesbeschreibung von Südtirol (= Schlern-Schriften. Bd. 40). Innsbruck 1937–1939, pl. 381–384.
  • M. Perlunger: Ruine Wolkenstein. In: Der Schlern, 1, 1920, pl. 388–389.
  • Franz Huter (Hrsg.), Hanns Bachmann: Handbuch der historischen Stätten. Band: Österreich. Teilband 2: Alpenländer mit Südtirol (= Kröners Taschenausgabe. Band 279). Kröner, Stuttgart 1966, DNB 366104535, pl. 577.
  • Nicolò Rasmo: Wolkenstein. In: Oswald Trapp (Hrsg.): Tiroler Burgenbuch. IV. Band: Eisacktal. Verlagsanstalt Athesia, Bozen 1977, pl. 223–234.
  • Anton Schwob: Oswald von Wolkenstein. Eine Biographie. Athesia, Bozen 1977, ISBN 88-7014-073-3, pl. 15.
  • f. de g.: Pitla storia dla munëides de l ciastel de Val. Calënder de Gherdëina 1996. pl. 137-144.

Weblinks[mudé | muda l codesc]

Coordinedes: 46°33′51″N 11°46′8″E / 46.56417°N 11.76889°E / 46.56417; 11.76889