Fer

Da Wikipedia
Articul por Ladin Fascian

L fer (sìmbol: Fe) l'é n element chimich de la tabela periodica. Sie inom vegn cà dal latin ferrum.

L'à numer atomich 26.

 
Elemenc de la tabela periodica

HHeLiBeBCNOFNeNaMgAlSiPSClArK • Ca • Sc • Ti • V • CrMnFe • Co • Ni • CuZn • Ga • Ge • As • Se • Br • Kr • Rb • Sr • Y • Zr • Nb • Mo • Tc • Ru • Rh • Pd • Ag • Cd • In • Sn • Sb • Te • I • Xe • Cs • Ba • La • Lantanides • Hf • Ta • W • Re • Os • Ir • PtAuHg • Tl • Pb • Bi • Po • At • Rn • Fr • Ra • Ac • Atinides • [...]

Vocabolar dl ladin leterar[mudé | muda l codesc]

fer FERRUM (EWD 3, 220) 6 1710 (Palles de) fer (Proclama1710-1991:167)
gad. fer mar. fer Badia fer grd. fier fas. fer bra. fer fod. fiern col. far amp. fer LD fer
s.m. Ⓜ fers
(gad. B 1763; A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 200, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) a) No vedeo ce grun de śente / Che ‘l é bon de confessà? / Pì ‘l laora, e manco ‘l sente; / ‘L é de fer, e po zalà. No vedéo c’e grun de zente / Che l’è bon de confessà? / Pì ‘l lavora, e manco ‘l sente; / L’è de fer, e po zalà. ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.); b) L’à tout cà dut l fer che l’aea troà. Amò no n’aea assà. La tout cha dut al fer chö l’aöa troà. Amò non n’aöa asà. ZacchiaGB, Filamuscia1858*:2 (bra.); c) Cun na burta odlada plëna de rabia se retira Golo bleghel dal sënn, y tl jí fora i dál n bot ala porta de fer, che la tera tremorâ Cuna burta odlada plena de rabbia sè retira Golo blŏghēl dal senn, et’ l jì fora i dale ‘ng bott alla porta de ferr, che la terra tromorā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:20 (Badia)
2 semicerchio metallico a forma di u applicato agli zoccoli di cavalli, muli, ecc. (gad., grd. L 1933, fas. R 1914/99)a) Al trëma la tera ch’al pësta cui fers, / y dala bocia - oh! - ci n bur vers! Al trëma la tera ch’al pësta coi fers, / y dala boćia - oh! - ći n bur vêrs! PescostaC, OrcoIocl1858-1994:234 (Badia); b) Intan rovâl da vigni pert trupes nöies de ritri alerch verso le ciastel, che döt ingherdenî dal strepito dles ermes, dai fers di ciavai, y dal marsc söl tact di soldas. Intang r’vale da vigne pert truppes nouies de rittri arlerc verso ‘l ciastell, che dutt ingherdenii dal strepito d’les ermes, dai ferz di ciavai, e dal marsc’ soul tact di soldàs. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:7 (Badia)