Cason de Pieralongia

Da Wikipedia
(Readressà da Cason de Piëralongia)
Articul per Ladin Gherdëina
Cason de Pieralongia
Cason de Pieralongia
Cason de Pieralongia
La ciajea de Pieralongia cun utia y tublà
Raion
Stat  Talia
Raion aministratif Santa Cristina, Südtirol
Geografia
Autëza 2 297 m
Coordinedes 46°35'50.86"N, 11°44'51.94"E
Auter
Cherta de localisazion: Südtirol
Cason de Pieralongia
Cason de Pieralongia
Cason de Pieralongia (Südtirol)


L Cason de Pieralongia ie na utia da mont y na ciajea te Ncisles a Santa Cristina te Gherdëina.

Geografia[mudé | muda l codesc]

La ciajea ie tl Parch Nalturel Puez Odles, bel sota la gran Fermeda, a 2297 m. y a puec metri dala Pieralongia, gran sas che se à destacà dala Fermedes. L sas Pieralogia ie aut 51 m. La pert de sëura a nord ie curida da pra y plutosc saurida da sgravedé su. La pert de so a sud ie n parëi bel lize, sëurora a straplom, che vën adurvà per scola da arpizé[1].

La ciajea vën d'instà scialdi adurveda sciche utia da mont per dé ora spëisa per i truepes viandanc y turisć che va su per la montes de Ncisles y de Puez.

Sal pra dla Pieralongia d'aldidancuei vif truepa muntanioles che fej dlonch ora si coa[2].

Musciat cun si pitl de 12 dis sun pastura de Pieralongia.

Storia[mudé | muda l codesc]

Na storia ncrescëula dl an 1897 suzeduda sa la Pieralongia vën cunteda tl Calënder de Gherdëina dal patron da sën dla ciajea Ludwig Hofer. Ad ël iela unida cunteda da si loma, da Agnes Kasslatter de Pieralongia y la storia ie n pert scrita dal curat de Urtijëi Franz Anderlan[3]. L besavister di patrons dla ciajea da sën Jan Batista Mahlknecht ova cumprà ju 1 ann 1865 1 pra de Pieralongia ai Perathoner de Mauron dessot. Ntlëuta chël che valova de plu sa mont fova l prà per ti dé fën y pastura al bestiam. Pra uni prà fovel po n tublà y na ciajea o n medel. Da ntlëuta toca 1 pra de Pieralongia pra 1 luech dala Crëusc de Santa Cristina. Loma dl patron da sën fova Marianna Insam dala Crëusc.

Sun Pieralongia fovel ntlëuta doi partides, da una na pert i Mahlknecht dala Crëusc che ova na fancela fedoma de 11 ani che se tlamova Maria Deriva y fova de San Tomaso Agordino. La segonda partida fova la familia Kaslatter da Runcaudie. Chisc ova n paster de n 10 ani, Rudolf Demetz de Greguel sun Plesdinaz. I Kaslatter fova ciaciadëures y lasciova do ciacia i slops mo ciariei te tublà. I stlopes nia ciariei restova dedora. I doi mutons Maria y Rudolf fajova danz damat y n dì tol Rudolf n stlop, che fova dedora da tublà, y damanda Maria sce l dëssa ti stlupeté. Ëila disc danz: "Ti che te ne es bon de nia...". De chël audun n tumblon. L stlop fova ciarià y l colp ie jit tres l fruent dla muta y tres la porta de medel. La puera Maria fova morta ten aiët. N l'à purteda tl spedel di vedli te Santa Cristina. Doi dis do ie ruveda a pé la loma cun n ceston a se purté a cësa si sëula muta morta. Do doi mënsc, l'ëila nen ova fat deguna plura, ie chësta unida te Gherdëina pra i Kaslatter a se damandé zeche per la muta perduda. L fova pu gauja di iagri, che non ova nia zarà via l stlop ciarià. Chisc ti à respundù bel bret:"Sarà pa tan n spavënt per na tel muta" y la ova ciaceda mo cun la ries, ti dijan de ne se lascé mei plu spië. Sun na tela ova la puera loma maledì i Kaslatter, ti dijan: "Per set generazions ne arëis vo deguna fertuna cun vosta puscions." Ja Greguel, pra la familia dl pitl paster, ënghe sce la minova che 1 paster ne ova deguna gauja, ovela petlà zeche, ma chëi ova da vëira na gran stënta y i ne pudova ti dé nia. Dan l crist de Greguel ti ovela cialà su al Seniëur dijan: "Ti che te ses giust, mandi ju el castighe a che se le merita mo da vives." Duc i sies Kasslatter che fova ntlëuta sun Pieralongia ie morc tëmp de doi ani. L pitl paster ne n'à nia abù na miëura fin. Si cumpanies l tramentova ti dijan "l maza talianes". Perchël l ova si genitores mandà a studië a Maran. De nuet fova tl jëun iló jit tl suenn, tumà ju da n piguel y mort[4]

Notes[mudé | muda l codesc]

  1. Walter Prinoth: Cumpanies de corda che ne ie nia plu. Calënder de Gherdëina 2003, pl. 128.
  2. Malia da Cudan: la muntaniola dl Troier. Calënder de Gherdëina 1993, pl. 57-58.
  3. Toni Sotriffer: Nutizies (tëutes ora) dala Cronica de Seniëur Curât Mons. Franz Anderlan. Calënder de Gherdëina 2004, pl. 98.
  4. Ludwig Hofer: La desgrazia sa Pieralongia, 1897. Calënder de Gherdëina 2017, pl. 132-133.

Weblinks[mudé | muda l codesc]

Commons:Category:Pieralongia