Decassian
Iacun y Artur Decassian, nce Jakob y Arturo, fova feveri de Urtijëi. Ëi ova si berstot tlameda "Fever dl Busc"[1] a Urtijëi "Ju n ch'l Busc".
Toni Senoner scrisc: "Na vedla fujina da fever fova chëla de Martin Thaler-Fever da Ciastel. L dëssa avei mplantà fujina ora La Chëurt y pò do chël jun Sulé dessot, fujina che do la prima gran viera ova sëurantëut Iacun Decassian da Fedom. Si mut Arturo fova l miëur de fé scarpiei da ziplé, ma vester boni de i giatè ngali chël fova la majera galia, tan ustinà fovel"[2].
Adolf Vallazza conta: "L Decassian fajova scarpiei, de beliscimi scarpiei. Canche fove lerner jivi da d'ël a n cumpré. A mi m’i fajovel, 1 me ova gën, ajache fove mez Fedom. A mi me dijovi: “Bur’ fedom dala ronia” canche fove n tel mut. I fova pa riei, chetù! (1 se la rij...)" [3]. Duc i scultëures de Urtijëi se stimova y sciazea mo scialdi i scarpiei dl Decassian.
Artur y Iacun Decassian à cumedà la ciampanes dla Dlieja da Sacun do avei laurà per n valguna enes [4]
Iacun Decassian ie stat sarà via a Urtijëi ntan la opzions, l vën dit che l fova scialdi fanatich per l tudësch[5]. Zenz Mussner dl Scizr si ujin cuntova che l Decassian ne ti ulova amulé n manarin ajache Zenz fova n "doblaibr"[6].
Babi Pitschieler scrisc: "Tëmp de viera, sot al Jirasech, ju en chël Busc, fòvel mo na fujina da fever, de n fedom l Decassian. Ë1 fajova y cunciova d’uni sort de massaria da paur. L fova tëmp de viera y unitant udòven jëuni che pudova uni n valgun dis a cësa. Na dumënia fova chësc berba per jì a mëssa acumpanià da si fi bën furni da saudé. Sun 1 camejot n valguna bedaies, dal’autra pert si fia furnida dut a blanch da nfermiera, na cufia sciche na muniga, dancà na crëusc cuecena. I fova danz da catif, duc ti cialova do cun marueia. Chësc éi udù tl 1944"[7].
L ann 1935 ova Cristl Runggaldier senior da Ianon giapà da fé dal cav. Luigi Marzoli de Palazzolo sull’Oglio n valgun ciavei. Chisc ciavei ie dopro unic nfrei da Jakob Decassian senior, gruntierc dal vedl Runcata y depënc da bera Gottfried Moroder. Chisc ciavei ie sën da udëi tl "Museo delle armi" tl Ciastel de Brescia[8].
Giacomo Decassian dit nce Iaco Fèver nasciù ai 28 de Merz 1925 a Andraz y mort ai 15 de fauré 1993 tl spedel de Belun ie cunesciù per avëi scrit n curt diare de si perjonia tla Ruscia dal 1945 al 1954[9]. L an 1940 iel jit a Sterzing a mparè l mestier de fever y l an 1943 al messù jì pra i saudëies tudësc ajache si parënc fova optanc. L fova ruvà tl nono batalion dla divijion "Jäger Brandenburg" dlongia Wiener Neustadt.
Si fëna ie stata Maria Pellegrini (Gòba). Ëi nen à abù degun mutons.
Notes[mudé | muda l codesc]
- ↑ Barbara Lanz, Sonja Mitterer: Höfekarte Gröden. Museum Gherdëina, Urtijëi 2014, ISBN 978-88-909015-0-8.
- ↑ Toni Senoner: Lauré l fier I fevri a Urtijëi. - Calënder de Gherdëina 2005, pl. 156.
- ↑ Ingrid Runggaldier: Ntervista a Adolf Vallazza n ucajion dl cumplì de si 90 ani. Calënder de Gherdëina 2015, pl. 226.
- ↑ Cronica dl’an dl Seniëur 1953. Calënder de Gherdëina 1955, pl. 118.
- ↑ "Michael Wedekind: Das "Dritte Reich" und die "bleichen Berge": Entwürfe und Implementierung nationalsozialistischer Volksgruppenpolitik in Ladinien. Ladinia XXXVI (2012), [[Istitut Ladin Micurá de Rü|Istitut Ladin Micurà de Rü]], pl. 91" (PDF). Archivià da l uriginel (PDF) ai 2023-05-11. Trat ite ai 2023-05-12.
- ↑ Comunicazion persunela.
- ↑ Babi da Nudrëi: I mulins de Urtijëi. Calënder de Gherdëina 2016, pl. 87.
- ↑ Christl Runggaldier: L gran tublà da Ianon y i descendënc da Ianon. Calënder de Gherdëina 2019, pl. 93.
- ↑ Giacomo Decassian: Mi prijonia n Russia. Union Ladins da Fodom 1993.
Bibliografia[mudé | muda l codesc]
- Luis Stuffer: Dan 60 ani sun Saslonch. Calënder de Gherdëina 2000, pl. 188-189. Foto de Artur Decassian cun cumpanies.