Vincenzo Valier dit l Spinalonga
| Articul per Ladin Gherdëina | 
|
Vincenzo Valier dit Spinalonga de Laste. N ne sa nia canche l ie nasciù, n rata ntëur l 1870, ma ël fova scialdi cunesciù pra duc i artejans de Gherdëina ajache l vendova chëutes.
Tl Calënder de Gherdëina on na testemonianza purteda da Edgar Moroder dl Spinalonga ajache chësta persona fova n bon cunescënt de si pere Oswald de Trinadeianesc. Tl Calënder ie nce publicheda na fotografia dl Spinalonga. Laste ie n pitl luech tla provinzia de Belun a sud de La Pli de Fedom. Spinalonga ie na ijula scialdi pitla fortificheda daujin a Creta tla Grecia che à chësc inuem mo dai venezians y che uel propi dì na spina longia aldo che fova la forma dla ijula. N rata che l sëurainuem Spinalonga de Vincenzo Valier adurvà te Gherdëina vën da chësta ijula da ulache n miena che ël purtova si chëutes da vënder. La chëut ie n sas scialdi dur, sciche chël da amulé o de tei da slizië che n adrova per aguzé i scarpiei, la fauces, i manarins y mo d’autra massaria da tai. La chëut vën metuda dai siadëures te cusé, n buchel de lën cun ega, purtà dovia sot al spinel cun n ciol. Bonamënter cumprova l Spinalonga la chëutes daujin a Arco, o a Riparo del Gabàn coche scrisc Edgar Moroder. Cun na cëria de sasc sun na fiërtla da banch univel te Gherdëina do n gran straciamënt, ma l fova n cherdl ghert grant 1,80 m. y ova na gran berba longia che ti ruova nfin sota la cënta[1]. L Spinalonga purtova nce pea te si viages n gran fust y na rë y cun chëla se piovl n pësc per s'l praté sun trëi sasc mpé de ji te ustaria. Ël jiva gën a rujené cun l artist Sepl Moroder da Jumbiërch.
Ël à durmì plu insteies alalongia tla “utia dala scorzes”, daujin ala gran sia dla Villa Venezia cun Oswald Moroder mut de Batista de Trinadeianesc.
Tl 1936 à Oswald ziplà l Spinalonga, na scultura de 35 cm. N vëija l Spinalonga sentà, cun l fust y la gran rë. Raimund Mureda y Ludwig Moroder à ënghe mudelà y ziplà l Spinalonga.
Zenz Valier ie mort a Urtijëi, n ne sà nia can y ulà.
Notes
[mudé | muda l codesc]- ↑ Vinzenz Mussner: Na vita danter y do doi gran viëres. Calënder de Gherdëina 1991, pl. 158.
Bibliografia
[mudé | muda l codesc]- Edgar Moroder: L Spinalonga. Calënder de Gherdëina 2018, pl. 144-146.