Guido Insam

Articul per Ladin Gherdëina

Guido Insam (*27 de agost 1943; †13 de juni 1985) fova n scultëur de Gherdëina che se à scialdi dà ju per la cultura ladina.

Biografia

Si loma fova Trudi Runggaldier da Passua y l pere, ënghe scultëur, Adolf Insam de Raineles. Ël à maridà Ulrike Moroder y à abù doi mutans Corinna y Beatrix. Ël laurova sciche scultëur tla berstot de si pere tla cësa Iris a Urtijëi.

Guido ie stat un di primes a julé cun Carlo Prinoth, Otto Piazza, Hartmann Prinoth y Otto Holzknecht cun l julon che fova 5,40 metri lonch y 6,90 lerch. L pëis fova 18 Kg. Ël à fat l prim jol te Gherdëina ai 22 de dezëmber 1974 ju de Curona/Secëda^[1]^[2].

L ie stat cunselier de Chemun de Urtijëi per l partit Democrazia Cristiana dal 1978 al 1985. Guido Insam ie stat presidënt dla Union di Ladins de Gherdëina per 7 ani. Sota la presidënza de Guido Insam (1979-1985) dla Union di Ladins de Gherdëina ie stat fat l'ultim lëur de gran ngrandimënt dla Cësa di Ladins a Urtijëi^[3].

Guido Insam ie stat delegat y per doi ani presidënt dla Sezion de Gherdëina dla "Jeunesse Musicale", śën Jëuni de Mujiga^[4]. Ël à nce scrit truep y fat fotos per l Calënder de Gherdëina.

Scric

Ie son lepro, liber de stories per mutons y mëndri, fabules ciancedes da libri de scola. Storia y vita de Esop senteda adum ora de dut l giatà da liejer sun chesc filosof. Union di Ladins de Gherdëina, Urtijëi, 1981.
L nëine da Paratóni. Calënder de Gherdëina, 1979, pl. 46-50.
Plaza S. Antone - Urtijëi. Calënder de Gherdëina 1980, pl. 62-72.
La menadura. Calënder de Gherdëina 1980, pl. 99-105.
Coche la ie datrai. Calënder de Gherdëina 1980, pl. 120
Jan de Solasta. Calënder de Gherdëina 1981, pl. 28-29.
L ruf salver da Iender. Calënder de Gherdëina 1981, pl. 70-73.
La moscia tsetse. Calënder de Gherdëina 1981, pl. 186-187.
L zaisl cueciun. Calënder de Gherdëina 1981, pl. 188.
12 fotos de pisciadoies per i mënsc. Calënder de Gherdëina 1982, pl. 5-27.
L luson de Sëlva. Calënder de Gherdëina 1982, pl. 32-33.
L’ava. Calënder de Gherdëina 1982, pl. 130-133.
12 fotos de sasc per i mënsc . Calënder de Gherdëina 1983, pl. 5-27.
L or di nduradëures. Calënder de Gherdëina 1983, pl. 78-80.
Lëur ziplà per la sala de chemun de Urtijëi. Calënder de Gherdëina 1983, pl. 84-105
Turbines dal’electrisc menedes dai ruves de Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1984, pl 43-45.
La furnadoies te Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1984, pl. 45-48.

Scric tla Usc di Ladins

1/77 N curt dala Chemun de Urtijëi
4/77 N curt dala Chemun de Urtijëi
8/78 No ai lifc ntëur Saslonch
5/78 Chi à pa abù l’unëur?
1/79 Vedl Gherdëina
5/79 Minonghes
7/79 Varenton nosta rujneda
11/79 Prim di dla ciantia ladina?
12/79 Jëuni de Mujiga de Gherdëina
4/80 Pasca 1980
4/80 N puent nuef
9/80 N curt dal Istitut Culturel Micurà de Rü
12/80 Na desgrazia ncherscëula
5/81 Senteda di Istitut Culturel Ladin
10/81 Censimënt
4/82 Reunion Generela dla U.d.L.d.G.
11/82 Luis Trenker 90 ani
11/82 N pensier sun na trasmiscion tl Radio Gherdëina

Bibliografia

Edgar Moroder: Guido Insam, Paladina † 13.6.1985. Calënder de Gherdëina 1986, pl. 44
Vinzenz Peristi: N lecort de Guido Insam. Calënder de Gherdëina 1996, pl. 46
Monika Kelder: Da julon al aliant y aliant a motor. Calënder de Gherdëina 2023, pl. 178-182.

Notes

↑ Guido Insam: Ie-l pa puscibl julé?. Calënder de Gherdëina 1976, pl. 96-98
↑ Bruno Moroder: Cronica 1974. Calënder de Gherdëina 1976, pl. 116.
↑ Georg Schmalzl: La Cësa di Ladins a Urtijëi ie unida auzeda y nsci ie unì ngrandì 1 Museum de Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1986, pl. 150-154.
↑ Leo Moroder: 25 ani «Jeuni de mnjiga de Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1992, pl. 83.

[1] Guido Insam: Ie-l pa puscibl julé?. Calënder de Gherdëina 1976, pl. 96-98

[2] Bruno Moroder: Cronica 1974. Calënder de Gherdëina 1976, pl. 116.

[3] Georg Schmalzl: La Cësa di Ladins a Urtijëi ie unida auzeda y nsci ie unì ngrandì 1 Museum de Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1986, pl. 150-154.

[4] Leo Moroder: 25 ani «Jeuni de mnjiga de Gherdëina. Calënder de Gherdëina 1992, pl. 83.

[1]

[2]

[3]

[4]